Denizcilerde Ruh Sağlığı ve Stres Yönetimi
Denizcilik mesleği çoğu meslek kolundan farklı bir yapıya sahiptir; günlerce, hatta aylarca karaya ayak basmadan yapılan bu meslek hem fiziksel hem de ruhsal zorluklar içerir. Özellikle büyük tanker gemileri rotalarında tanker limanı yoksa mecburen açıkta ikmal yaparlar, bu da okyanus aşırı gemilerin mürettebatı için daha zorlayıcı bir tempo oluşturur.
Gemi adamlarının genel bakımdan iş süresi günde 8 ve haftada 48 saattir. 48 saatlik süre hafta içerisinde çalışılan iş günlerine eşit bölünerek günlük çalışma süresi bulunur. Haftada 5 gün çalışan bir gemi adamı günde 9,6 saat çalışmış sayılır. İş süresi, gemi adamının işbaşında çalıştığı veya vardiya tuttuğu süredir (T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı). Çalışma saatleri kişiye dinlenecek süreyi veriyor gibi gözükse bile, unutulmamalıdır ki gemi adamları iş yerinde yaşar ve her an ek mesaiye kalmaları istenebilir. Ek mesai sonrasındaki gün izinli sayılsalar bile bu düzensiz iş günleri ve önceki gün olağandan çok çalıştırılmış olmaları kişinin psikolojik ve fiziksel olarak rahatlamasını zorlaştırır. Vardiya düzensizliğinden dolayı denizcilerde sürekli tetikte olma hali ve düzensiz uyku baş gösterir.
Gemide yapılan işler genellikle tekrar eden, monoton ve zorlayıcı bir yapıya sahiptir. Makine dairesi bakım periyotlarına göre ana makine bakımı, yük denetimi, makinenin ve yardımcı makinenin günlük rutin kontrolleri gibi görevler her gün aynı düzende devam eder. Monoton yapılar birey üzerinde belli bir süreden sonra sıkılmışlık hissine ve motivasyon kaybına sebep olur. Ayrıca, kötü hava koşulları ve beklenmedik teknik arızalar gibi durumlar zorlayıcı iş yükünü daha da arttırır ve denizcilerde kaygı seviyesini yükseltir.
Gemideki yaşam alanı tahmin edilebileceği gibi oldukça sınırlıdır. Bireyler, tanımadığı kişilerle uzun süre hem yaşamak hem çalışmak zorunda kalırlar. Çoğu iş yerinde insanlar çalışma arkadaşını seçmez ama iş yerindeki kişilerle aylarca aynı yerde kalmak zorunda da olmaz. Aileden ve sosyal çevreden uzak kalmak ve sınırlı iletişim olanakları bireyin sosyal bağlarını zayıflatır. Bu yüzden, bireylerin yalnız hissi derinleşip, depresyon riskleri artabilir.
Tükenmişlik sendromu, denizcilerde sıkça karşılaşılan bir durumdur. İş yükü, sosyal izolasyon ve verimli bir dinlenme olanağının olmaması, bireylerin fiziksek ve duygusal olarak tükenmesine yol açar. Kişi sürekli yorgun ve enerjisiz hissedebilir. Belli bir süreden sonra iş arkadaşlarına veya yolculara ilgisiz ve duyarsız davranmaya başlayabilir. Monoton iş yapısından dolayı, iş başarısını yetersiz görmeye ve tatmin duygusuna hasret kalmaya başlayabilir.
Gemi adamlarının bu durumları hafifletebilmek için uygulayabileceği belli öneriler vardır:
1) Stres Yönetimi Tekniklerini Öğrenmek: Kamarada ek bir ekipman gerektirmeyen, mindfulness, meditasyon ve nefes egzersizleri gibi stres yönetimi teknikleri, Kişinin günlük hayatında daha huzurlu hissetmesine yardımcı olur. Bu basit uygulamalar, zihinsel sakinliği arttırır ve stres seviyesini düşürür.
2) Monotonluktan Uzaklaşmak: Günlük rutindeki tekrarı küçük değişikliklerle kırabilirsiniz. Örneğin, kısa molalarda yeni bir şarkı veya podcast dinlemek veya sesli kitaplara vakit ayırmak zihinsel yorgunluğu azaltıp dikkati farklı bir noktaya çekebilir.
3) Sosyal Bağları Gevşetmemek: Karadaki sevdiklerinizle olan bağlantıyı koparmamak önemlidir. Karadaki yakınlarınızla görüntülü veya sesli sohbetler yapmak yalnızlık hissini azaltır. Aynı zamanda gemideki ekip arkadaşlarınızla sosyal bağlar kurmak, yaşam alanınız olan çalışma alanınızı daha keyifli bir hale getirebilir.
4) Online Terapi Seçeneklerini Değerlendirmek: İnternet erişimi olan gemilerde, online terapi hizmetinden yararlanmak, denizcilerin psikolojik destek alması için etkili bir çözüm sağlar. Kişi stres, yalnızlık veya tükenmişlik hissi ile boğuluyorsa terapi desteğine başvurabilir.
Denizciler ruh sağlığı, yaşam kalitesi, çalışma koşulları ve uzun süreli izolasyonun etkisiyle zorlu bir sınavdan geçiyor. Ancak stres yönetimini öğrenmek, monotonluktan uzaklaşmak, sosyal bağları güçlendirmek ve online terapi gibi desteklerden yararlanmak, bu zorluklarla başa çıkmada önemli bir adımdır. Denizciler, hem bireysel çabalarıyla hem de sağlanan profesyonel desteklerle zihinsel ve duygusal sağlıklarını koruyabilirler.
Bireylerin kendi başlarına uygulayacakları çözüm önerilerine ek olarak işverenlerin bu konuda ortak bir çaba göstermesi denizcilik sektöründe daha sağlıklı ve verimli bir çalışma ortamı oluşturacaktır.
Yazan: İlke Şerefhanoğlu